Oltoy va Sibirda yashovchi turkiy xalqlar adabiyoti

Oltoy va sibirda yashovchi turkiy xalqlar adabiyoti Reja Xakos adabiyoti. Oltoy adabiyoti. Tuva adabiyoti. YoKut adabiyoti. Tayanch iboralar: Sibirdagi turkiy xalqlar, folklor asarlari. «Xakasiya KushiKlari». Adabiyot aloqalar. «Oltoy xon», «Olonxo» kabi eposlar. Rus adabiyoti ta'siri. Mordvinov, Elyay kabi ijodkorlar. Sibirda yashovchi turkiy xalqlardan biri bo'lgan Xakaslar boy adabiy merosga ega. Bu meros asosan og'zaki ijod shaklida etib kelgan. Yozma adabiyot esa XX asarning 30-yillaridan shakllana boshladi. Xakas adabiyotining tarixini folklor asarlari tashkil etadi. xalq o'z orzu-umidlarini og'zaki ijod asarlarida ifodalagan. Bu xalqning ko'pgina folklor asarlari katta xajmli sheriy asarlardan iborat bo'lib, muzika bilan ijro etilgan. Kaxramonlik, ishK-muhabbat, sarguzasht mavzularidagi bu asarlar xalq jirovlari tomonidan Kuylangan. Xar bir doston besh ming misradan to o'n besh ming misragacha bo'lgan. Ana shunday asarlardan Karib ikki yuztasini xakas bahshilari yoddan aytib bera olgan. xalq Ko'shiKlarining aksariyati ovchilik va chorvachilik mavzusida aytilgan. Chunki xakas xalqi tarixda asosan shu kasblar bilan shugullangan. Xakas bahshilarining aytishuvlarida turli mavzular olingan. Bular to'ylarda, bayramlarda va turli xalq marosimlarida ijro etilib, katta tarbiyaviy ahamiyatga ega bo'lgan. Xakas xalq folklarining «Altin ariz», «Albinti», «Pora Ninji» kabi dostonlari juda mashxurdir. 1930 yil Xakasiya avtonam oblasti tashkil etildi. Shundan keyin xakaslarning milliy tilida gazeta va jurnallar chiKa boshladi. Tipografiya, muzeylar, teatrlar tashkil etildi. Milliy maktablar ochildi va ularga ona tilida darsliklar yaratildi. Bu esa xakas yozma adabiyotining paydo bo'lishiga sabab bo'ldi. Natijada dastlabki yozma adabiyot asarlari paydo bo'la boshladi. Birinchi xakas yozuvchilaridan biri V.Kobyakov, «Xakasiya Ko'shiKlari» sheriy to'plamini 1934 yilda nashr ettirdi. Keyinchalik uning «Aydo» nomli hikoyalar to'plami, «Partizanlik kunlari» nomli ocherklar turkumi elon Kilindi. A.Toponovning «Ayollar yutugi», I.Spirinning «bahs» kabi dramalari Xakas adabiyoti tarixidagi birinchi dramatik asarlar edi. Bu asarlar zamonaviy mavzuda yozilgan bo'lib, yangilikka intilayotgan xakas yoshlarining murakkab hayoti aks ettirilgan edi. M.Kokovning «Anun» nomli pesasida keksa shamanning o'ziga yarashmagan KiliKlari zaharxanda kulgi bilan fosh Kilinadi. U ikki xotin ustiga yana yosh Kizni olmoKchi bo'ladi. Kizning otasi xam shamandan ancha Karzdorligi uchun bunga majburan rozi bo'ladi. Lekin adolatli kuchlarning aralashuvi sababli bu ish ijobiy xal bo'ladi, yani Kiz o'z sevgan yigitiga turmushga chiKadi. Shaman esa xalq o'rtasida sharmanda bo'ladi. M.Kilchigakov «AyiK uyasi», S.Chorkovning «Tasxil etaklarida» singari dramatik asarlarida xam eskilik va yangilik o'rtasidagi kurash aks ettirilgan. Xakas adabiyotida prozaik asarlar xam 30-yillardan boshlab shakllandi. A.A.Topamovning cho'ponlar, batraklar va xakas ayollari haqida yozgan hikoyalari alohida to'plam xolida nashr etildi. KeyinroK V.Kobyakovning «Aydo», M.Kokovning «Uchrashuv» nomli avtobiografik povestlari paydo bo'ldi. 1960 yili nashr etilgan N.Domojakovning «uzoqdagi ovulda» nomli asari birinchi xakas romanidir. Bu ...