Qoraqalpoq adabiyoti

Korakalpok adabiyoti Reja: KoraKalpoK xalq adabiyoti xalq og'zaki ijodi Yozma adabiyotning shakllanishi hozirgi KoraKalpoK adabiyoti KoraKalpoK adabiyoti vakillari Tayanch iboralar: KirK Kiz dostoni, Mast podsho, Shaxriyor kabi asarlar haqida. Jiyan Jirov Darbadar el. Berdaq ijodi. Shajara, AxmoK podsho, XX asr adabiyoti, proza, T. Kaipberganov, J.Oymirzaev, I.Yusupov. KoraKalpoK xalqi tarixda juda murakkab jarayonni bosib utgan. Asosan, chorvachilik bilan shugullangan KoraKalpoKlar uzoq asrlar kuchmanchilik hayotini boshidan kechirdi. Ular gox Buxoro, gox Xiva xonliklari tarkibiga kirgan territoriyalarda yashadi. Uzlarining milliy davlatlari faKat XX asrdagina vujudga keldi. KoraKalpoK xalqi yozuvga asosan XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab ega buldi. Shuning uchun ularning adabiyoti tarixi asosan xalq og'zaki ijodi janrlari bo'lgan ertak, KushiK va dostonlardan iboratdir. KoraKalpoK xalqininng KirK Kiz, Alpomish, yer Kushay, Mast podsho, Shaxriyor singari dostonlari xalq orasida juda mashxurdir. Bundan tashqari, o'rta Osiyo xalqlari og'zaki ijodida mashxur bo'lgan OshiK Garib, Yusuf va Zulayxo, OshiK Xamro, Toxir va Zuxro, Yusuf Axmad kabi dostonlar xam KoraKalpoK xalqi orasida keng tarKalgan. Bu dostonlarning deyarli barchasida vatanparvarlik, xalqparvarlik motivlari yetakchi urinni egallaydi. Bu g'oya ayniqsa KirK Kiz dostonida kuzga yaKKol tashlanadi. Dostonda hikoya qilinishicha, sarkarda Guloyim KirK Kiz va xalq bilan birgalikda eron shoxi Nodirshoxga hamda KalmoK xoni So'rtayga qarshi jang qilib, mardlik va Kaxramonlik namunasini kursatadilar. Љoraљalpoљ xalљ og'zaki ijodida turli mavzudagi љњshiљlar kњp uchraydi. Shulardan eng kњp tarљalgani «jaydari љњshiљ» deb ataladigan turidir. Bu љњshiљlar xalљ hayotining turli tomonlarini љamrab olgan bњlib, sodda, tushunarli љilib aytilgan. Ayniљsa yoshlar orasida kњproљ tarљalgan bњlib, unda sevgi - muhabbat mavzusi yetakchilik љiladi. Anov turgan olmami, anormikan, Soyasida turgan sevgan yormikan. Soyasida turgan sevar yor bњlsa Ikkimizni љњshar kunlar bormikan? Љizil gulni ekdim љizlar kњrsin deb Xar shoxasi yuz ming alvon bњlsin deb Њtganida, ketganda yorim kњrsin deb Shul yorning ishљida yurgan kunlarim. Љoraљalpoљ folklorini tekshirgan birinchi tadљiљotchi Ch.Valixonov, Markaziy Osiyo xalљlari ichida eng љњshiљchi xalљ љoraљalpoљlardir. Ulardan keyin turkmanlar turadi, degan edi. Rus folklorshunos olimi A.Belyaev esa љoraљalpoљlarni Saxro bulbullari deb atagandi. Xaљiљatan xam, turli janrlarda yaratilgan љњshiљlarda badiiy yuksaklik bilan birga falsafiy teranlik xamoxang bњlib keladi. Kњpgina xalљ maљollarining mazmuni љњshiљ љilib kuylanadi. Bu љњshiљlar malum darajada, xalљni tњgri va halol yashashda, mexr-muruvatli, diyonatli bњlishda tarbiya vositasi bњlib xizmat љilgan. Xalљ og'zaki ijodida keng tarљalgan љњshiљ turlaridan «aytishuv»da љњshiљchilar bir-biri bilan musobaљa љilgan. Bunda katta va teran manoli fikrlarni љisљa, obrazli va љofiyalangan holda savolu javoblarda bayon etish kerak. Ana shunday musobaљalar ishtirokchilarni xalљ orasida mashxur љilgan. Љoraљalpoљ xalљ folklorida juda kњplab ertaklar mavjud. Ulardan «Yuz ogiz ...