Hans Kristian Andersen (1805-1875)

Hans Kristian Andersen (1805-1875) Bolalar, darsligingizning ertaklarga bag'ishlangan qismida muallifi aniq ertaklar, ularni yaratgan adiblar haqida so'z yuritgan edik. Darhaqiqat, jahon adabiyotidagi ertaknavis adiblar ijodi adabiyotning, ayniqsa, bolalar adabiyotining oltin xazinasi hisoblanadi. Hozirda asarlari bolalar va kattalar orasida qo'lma-qo'l bo'lib kelayotgan Sharl Perro, Ernst Teodor Amadey Gofman, aka-uka Grimmlar, Vilgelm Gauf, Hans Kristian Andersen, Oskar Uayld, Aleksandr Pushkin, shuningdek, sevikli shoir va adiblarimiz Hamid Olimjon, Sulton Jo'ra, Shukur Sa'dullalar ana shunday ertaknavis ijodkorlardir. G'arb adabiyotidagi ertakchi adiblar orasida daniyalik buyuk ertaknavis Hans Kristian Andersen alohida o'rin tutadi. Andersen 1805-yil 2-aprelda Daniyaning Odens shahrida kambag'al etikdo'z oilasida dunyoga keldi. Andersen oilasi muhtojlikda kun kechiradi. Bo'lajak ertakchining bolaligi muhtojlik va yupunlikda o'tadi. Biroq yupun va nochor ahvoliga qaramay yosh Andersen ko'proq o'qish, o'rganish payidan bo'ldi. Otasi vafot etgach, o'n to'rt yoshli Andersen Daniya poytaxti Kopengagenga keladi. Bu yerda ham o'qish, izlanishda bo'ladi. Dastlab u teatrga qiziqadi. Bu sohada jiddiy shug'ullanishga ahd qiladi. Aktyor bo'lish rejasi amalga oshmagach, o'zicha kichik-kichik sahna asarlari yozadi, ularni shahar teatrlariga taklif qilib ko'radi. Kopengagen teatrlaridan birining direktoriga uning yozganlari ma'qul bo'ladi shekilli, u pyesalarni sahnalashtirmasa-da, qaysidir mulohaza bilan yosh muallifni qo'llab-quvvatlashga qaror qiladi. Andersen uning tavsiyasi bilan teatrdan stipendiya oladi va unga Lotin maktabida bepul tahsil olish huquqi beriladi. So'ngroq Andersen Konpengagen universitetida o'qiydi. O'qish-o'rganishda suyagi qotgan yosh Andersen uzoq-uzoqlarga sayohat qiladi. U Yevropa, Osiyo, Afrikaning qator mamlakatlarida bo'ladi. O'zi uchun qiziq tuyulgan har bir narsani ko'z bilan ko'rib, qo'l bilan ushlab ko'rmaguncha ko'ngli joyiga tushmasdi. Bundan tashqari, sayohatlari davomida zamonasining mashhur shoir va adiblari, san'atkorlari bilan uchrashdi. Gyugo, Balzak, Dyuma, Dikkens, Geyne, Rossini, Vagner, List kabi buyuk ijodkorlar bilan muloqotda bo'ldi. 1835-yilda adib o'zining birinchi yirik asari - «Improvizator» romanini e'lon qiladi. Roman o'quvchilar orasida mashhur bo'lib ketadi. Biroq bu mashhurlik shundan (bundan keyingi) keyingi muvaffaqiyatlar oldida hech narsa bo'lmay qoladi. Gap shundaki, adibning o'sha yili bosib tarqatilgan dastlabki ertaklar to'plami kutilmaganda unga katta shuhrat keltiradi. Boshda ertaklarini o'quvchilar yoqtirishiga o'zi ham ishonmagan yosh ertaknavis adib bu to'plamdan so'ng bolalar va kattalar birday qiziqib o'qiydigan ertaklar yaratishga qodir ekanligiga amin bo'ladi va bundan keyingi umrini ijodning shu sohasiga bag'ishlaydi. Unga yaratgan ertaklari olamshumul shuhrat keltirdi. «Bolalarga aytilgan ertaklar», «Yangi ertaklar», «Tarixlar», «Yangi ertaklar va tarixlar» to'plamlari Andersen nomini dunyoga mashhur qilib yubordi. Jahon adabiyotida munosib iz qoldirgan ertakchi adiblar ko'p. Andersen o'shalarning biridir. Xo'sh, uning bolalar va kattalar uchun e'zozli ertaknavis ekanligining sababi nimada? Bu savolga javobni uning maftunkor ertaklaridan izlash kerak. Andersen ertaklari shunchaki xayoliy ...