O'lmas Umarbekov (1934-1994)

O'lmas Umarbekov (1934-1994) O'zbek adabiyotining taniqli vakillaridan biri O'lmas Umarbekov 1934-yil 25-yanvarda Toshkent shahrida tug'ilgan. Mirobod mavzesidagi buyuk ma'rifatparvar bobomiz Abdulla Avloniy asos solgan 40-maktabda o'qigan. Maktabni a'lo baholarga, oltin me'dal bilan bitirib, O'rta Osiyo Davlat universiteti (hozirgi O'zbekiston Milliy universiteti)ning filologiya fakultetiga o'qishga kirgan. 1956-yili oliy tahsilni tugatmasidanoq Respublika radiosiga ishga kirib, bu yerda avval muharrir, so'ng bosh muharrir lavozimida o'n besh yil ishlagan. So'ng turli rahbarlik lavozimlarida, jumladan, «O'zbekfilm» kinostudiyasida, Madaniyat vazirligida, Vazirlar Mahkamasida xizmat qilgan. O'. Umarbekovning hikoyalardan iborat ilk to'plami 1958-yili nashr etilgan. Shundan so'ng o'tgan 35 yillik ijodi davomida «Xatingni kutaman», «Yurak so'zlari», «Boboyong'oq», «Menga ishonmaysanmi?», «Yulduzlar», «Hayot abadiy», «Charos», «Ko'prik», «Bolgar qo'shiqari», «Oltin yaproqlar», «Qiyomat qarz», «Yer yonganda» kabi o'nlab hikoya va pyesalar to'plamlari e'lon qilindi. Yozuvchining 1963-yili chop etilgan «Sevgim, sevgilim» nomli qissasi buyuk adib Abdulla Qahhor tomonidan yuksak baholanib, yosh ijodkorning keyingi faoliyati uchun katta ruhiy madad beradi. U birin-ketin «Kimning tashvishi yo'q», «Urush farzandi», «Yoz yomg'iri», «Jo'ra qishloq», «Oq qaldirg'och», «Damir Usmonovning ikki bahori» kabi qissalarini yozib chop ettiradi. Badiiy adabiyotning murakkab janrlaridan bo'lgan romannavislikka qo'l urib, 1970-yili «Odam bo'lish qiyin» romanini e'lon qiladi. Bu roman o'z vaqtida yoshlar o'rtasida nihoyatda sevib o'qilgan, qizg'in bahs-u munozaralarga sabab bo'lgan edi. Shundan so'ng O'. Umarbekov nasriy asarlar yozish bilan birga sahna va kino uchun pyesalar hamda kinossenariylar yaratish sohasida ham o'z iqtidorini sinab ko'ra boshlaydi. 70- 80-yillar uning teatr va kino uchun asarlar yozish borasidagi izlanishlarida eng barakali davr bo'ldi. Dastlabki «Oqar suvlar» pyesasi hozirgi Abror Hidoyatov nomidagi Yoshlar drama teatrida va turli viloyat teatrlarida sahnalashtiriladi. Shundan so'ng uning «Sud», «Yoshlik dengizi», «Komissiya», «Qiyomat qarz», «Kuzning birinchi kuni», «Shoshma, quyosh», «O'z arizasiga ko'ra», «Kurort», «Yer yonganda» pyesalari dunyo yuzini ko'radi. Bularning aksariyati Hamza nomidagi (hozirgi Milliy) akademik drama teatrida qo'yiladi va uzoq vaqt sahnadan tushmay, tomoshabinlar mehrini qozonadi. Bu pyesalar asosidagi spektakllarda o'zbek teatr san'atining ulkan namoyandalari Shukur Burhonov, Sora Eshonto'rayeva, Nabi Rahimov hamda Zikir Muhammadjonov, To'ychi Oripov, Turg'un Azizov, Rixsi Ibrohimova kabi san'atkorlar yetakchi rollarni ijro etadilar. O'lmas Umarbekovning kino sohasidagi ijodiy ishlari ham e'tiborga loyiq. Uning kinossenariylari asosida «Yigit va qiz», «Asosiy kun», «Ikki soldat haqida qissa», «O'zgalarni deb», «Qalin qorlar bag'ridagi uchra-shuv», «Changalzordagi ov» kabi qator badiiy filmlar suratga olingan. Yozuvchining adabiyot va san'at sohasidagi sermahsul ijodi e'tiborga olinib, u turli davrlarda Yoshlar mukofotiga, Respublika Davlat mukofotiga sazovor bo'lgan. 1994-yili 50 yillik tavallud sanasi munosabati bilan «O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan san'at arbobi» unvoni, 1992-yili «O'zbekiston xalq yozuvchisi» faxriy unvoni bilan taqdirlangan. ...