Volga bo'yi xalqlari adabiyoti. Tatar adabiyoti

Volga bo'yi xalqlari adabiyoti. Tatar adabiyoti Reja: 1. Volga bo'yida yashovchi xalqlar. 2. Tatar adabiyotida xalq og'zaki ijodi va qadimgi yozma adabiyot. 3. Realistik tatar adabiyotining vujudga kelishi va rivojlanishi. 4. XX asr tatar adabiyoti rivoji. Tayanch iboralar: Tatar xalq og'zaki ijodi. qadimgi yozma adabiyot. Tatar klassik adabiyotida sharqonalik. Realistik adabiyotning vujudga kelishi. I.Gasprali, K.Nosiriy, A.Tukay. XX asr adabiyoti. M.Jalil. Volga buyida yashovchi xalqlarga yettita xalq - boshkird, tatar, chuvash, mordva, udmurt, komi xalqlari kiradi. Bu xalqlar adabiyoti bir-biridan uncha farq kilmaydi. Bulardan boshkird, tatar, chuvash adabiyotlari turkiy tilda suzlashuvchi xalqlar adabiyotiga kiradi. Bu uchala xalq qadimgi turkiy xalqlardandir. Demak, xalq og'zaki ijodidagi syujetlar, obrazlar, an'analar xam boshqa turkiy xalqlarnikiga o'xshashdir. Masalan, «Alpomish», «Yusuf va Zulayxo» kabi dostonlarning tatarcha variantlari xam mavjud. Lekin ularda xar bir xalqning o'ziga xos tomonlari aks etadi. Tatar va boshqird adabiyoti o'rtasidagi aloqa juda kuchli. Bu ikki xalq madaniyati, adabiyoti shu qadar yaqinki, Majid Gafuriy, Sayfi Kudash kabi, Shayx Babich, A.Tagirov kabi yozuvchilar xam tatar adabiyotining, xam boshqird adabiyotining vakili hisoblanadilar. Qozon shaxri eng qadimiy madaniyat markazlaridan bo'lib, Volgabo'yi xalqlarining adabiy va madaniy markazi edi. Tatar va boshqa xalqlar adabiyoti - xalq og'zaki ijodi maqol va xikmatli so'zlarga, tarixiy qo'shiqlar, baytlar, ertak va rivoyatlarga boydir. Ularda adolat, to'g'rilik, rostlik motivlari kuchlidir. Keyinchalik, folklorlarga grajdanlar urushi qahramonlari obrazlari kirib keldi. Tatar adabiyoti xam o'zbek adabiyoti singari arab va fors klassiklari ta'sirida rivojlandi, ya'ni tatar adabiyotida ham sharqonalik kuchli edi. XIX asrga qadar xuddi o'zbek adabiyotidagi singari poeziya yetakchi o'rin tutdi. Proza va dramaturgiya kechrok shakllandi tatar klassik adabiyotida neser nasr janri bor edi. Bu bizning sa'j usulidagi asarlarimizga o'xshashdir. Qozon tatarlarining IX asrga oid qadimgi yozma adabiyoti namunalari bizgacha yetib kelgan. Bulardan shoir Galining «Yusuf va Zulayxo» dostoni XII asr, Mahmud Bulg'oriyning «Naxj ul-farodis» asari XIV asr ni sanab utish mumkin. XV asrda shoir Muhammadyor «Tuxfai mardon» va «Nuri sodur» kitoblarini yozdi, ularda dunyoviy g'oyalarni kuyladi. XIX asrgacha fors va arab adabiyotining ta'siri tatar adabiyotida yozuvchilarning asarlari tematikasi, g'oya va janr xususiyatlarida, tasviriy vositalarida o'z izini qoldirdi. Gali, Muhammadyor, Mavla Koliy, Utiz Imoniy, Kandoliy, Kurmanshiy, Okmullar ijodi tatar she'riyati Sharq adabiyotiga payvandligini ko'rsatadi. X asrda tatar xalqining rus xalqi bilan yaqinlashuvi davri bo'ldi. Tatar realistik adabiyoti vujudga kela boshladi. Yangi davr tatar adabiyoti rus madaniyati bilan, uning an'analari bilan bog'lik edi. XIX asrning 2-yarmida demokratik va ma'rifatparvarlik g'oyalari kuchaydi. Bu harakatning eng yirik vakillari Ismoilbey Gasprali, Qayum Nosiriy kabilar edi. I.Gasprali, uning ma'rifatparvarlik faoliyati, jadidchilik harakati ...