Abdulla Qodiriy 3

ABDULLA Qodiriy (1894-1938) Reja: A.Qodiriyning hayoti A. Qodiriy ijodi 3. A.Qodiriy - birinchi o'zbek romannavis. Tayanch tushunchalar: xalq, vatan taqdiri uchun jonbozlik ko'rsatish, uni ozod holda ko'rish - Qodiriy ijodining asosini tashkil etadi. O'zbek adabiyotining shakllanishi va rivojlanishida ulkan xissa qo'shgan va O'zbek romannavsligining otasi deb nom chikargan san'atkor A.Qodiriy (Julkunboy) 1894 yilning 10 aprelida Toshkent shaxrining Beshyog'och daxasida bogbon oilasida dunyoga keladi. Otasi Kodir bobo savdo ishlari bilan, keyinchalik, keksaygach, bogbonlik bilan shugullangan. A.Qodiriy o'z tarjimai xolida shunday yozadi: Boshda boy oilada tug'ilishimmi yoki kambagal oiladami, bunisini bilmayman, ammo yoshim 7-8 ga etgach, kornim oshga tuymaganidan aniq bildimki, besh jonning tomogi fakat 80 yoshlik bir chol otamning mehnatidan, yani bogning yozda etishtirib beradigan hosilidan kelar edi. Agar bahor yomon kelib, bog mevalari, ofatga uchrab kolsa, biz xam ochlikka duch kelib, kishi bilan javrab chikar ekanmiz. Binobarin, yozuchining yoshlik choklari xiyla ayanchli kechadi. Shuning uchun xam u yoshlik kezlari boy va savdogarlar kulida xizmat qilib, etarli darajada taxsil kura olmaydi. Shunga qaramasdan A.Qodiriyning bilimiga, adabiyotga kizikishi aslo sunmaydi. U dastlab eski usuldagi maktabda, sung 1908-1912 yillarda rus tuzem maktablarida ukib, uni alo baholarga bitirib, xatto Toshkent generallar gubernatori Samsonovning kumun soat bilan takdirlashiga sazovor bo'ladi. Abdulla maktabni bitirgach 1912 yili RasulMuhammad boyga prikazchik, yani mirzo bo'lib ishga kiradi. Bu savdogar boy insofli-adolatli ziyolilarni juda xurmat kilar edi. Abdulla boyning xonadonida va savdo dukonida yashab juda kuplab ana shunday ilg'or fikrli ziyolilar bilan tanishadi va ulardan savdo ishlarini o'rganadi. 1914 yili u boyning kizi rahbaroy bilan turmush ko'rib, undan ikki ugil, ikki kiz kuradi, yani Nafiza, Adiba, Xabibullo, Masudlar bilan osuda hayot kechiradi. O'sh yozuvchining ilk ijodiy faoliyati xam shu davrga 1913-1914 yilarga to'g'ri keladi. U shu kezlarda chikib turgan Sadoi Turkiston, Samarkand, Oyna kabi gazeta va jurnallar bilan muntazam tanishib borib, o'zi xam keyinchalik ularga kichik-kichik xabar va makolalar yozib turadi. (Aslini olganda Abdulla mazkur gazeta va jurnallarni boyning karamogidan olib ukib turadi). A.Qodiriy xam kupchilik yozuvchilar singari ilk ijodida sheriyatga kizikadi. Uning 1915 yilda Oyna jurnalida elon qilingan ahvolimiz, Millatimga, Tuy kabi sherlarini bunga misol qilib keltirish mumkin. Muallifning mazkur sherlari va ayniqsa, Juvonboz hikoyasi, Baxtsiz kuyov fojiasi , bevosita Behbudiyning Padarkush fojiasiga taklidan yozilgan bo'lib, ularda jaholatga, ma'rifatsizlikka qarshi kurash va xalqni ilmga, madaniyatga chakirish ustun keladi. Xususan, muallif jadidchilik ruhi bilan sugorilgan ahvolimiz, Millatimga sherlarida eski yaramas odatlarga: ichkilikbozlik, foxishabozlik, kimorbozlik, bedanabozlik kabi illatlarni qattiq koralab, gaflatda kolgan millatni va ayniqsa, uning kelajagi bo'lgan yoshlarni ximmat kamarin ...