Fashizmga qarshi urush va urushdan so'nggi davr o'zbek adabiyoti 3

Fashizmga qarshi urush va urushdan so'nggi davr o'zbek adabiyoti R e j a 1. Urushdan so'nggi davr o'zbek adabiyotidagi yetakchi tamoyillar. 2. Shu davr poeziyasining g'oyaviy-badiiy xususiyatlari. 3. Prozadagi ijodiy izlanishlar. 4. Dramaturgiya. Bu davrda ijodkorlar ham samarali xizmat qildilar. Bu davrda yaratilgan asosiy mavzuini dushmanga nafrat va Vatanga muhabbat motivlari tashkil etadi. Shu jihatdan, ayniqsa, H.Olimjon, G'.G'ulom, Oybek, A.Qahhor, Uyg'un, M.Shayxzoda, Zulfiya, Mirtemir, K.Yashin kabi ijodkorlarning ijodi xarakterlidir. Ular ijodida safarbarlik motivi yuksak vatanparvarlik g'oyalari bilan birlashib ketadi. Takidlash kerakki, bu davrga kelib hokim mafkuraning diqqat-etibori urushga qaratilganligi bois partiyaning adabiyot sohasidagi gegomenligi susayib, ijodkorlar nisbiy erkinlikka erishadilar. Natijada bu davrda yaratilgan asarlarda falsafiy teranlik badiiy mukammallik bilan uyg'unlashib ketadi. Tarixiy mavzuga, ayniqsa, xalq qahramonlari obrazini yaratishga etibor kuchayadi. Bu xususiyatni barcha janrlarda yaratilgan asarlarda kuzatish mumkin. G'.G'ulomning urush davrida yaratgan «Kuzatish», «Sog'inish», «Sen etim emassan», «Vaqt» kabi sherlarida falsafiy teranlik yaqqol ko'zga tashlanadi. Xususan, «Sog'inish» sheridagi etimlik tushunchasi falsafiy mazmun kasb etadi. (Haqiqiy etimlik vatangadolikdadir, degan g'oya ilgari suriladi). H.Olimjonning «Qo'lingga qurol ol!» M.Shayxzodaning «Kurash nechun?» Uyg'unning «Vatan shaqida qo'shiq» kabi sherlari ham falsafiy teranligi, yuksak g'oyaviyligi va badiiyligi ajralib turadi. Mirtemir yaratgan turkum qo'shiqlar o'zida xalq og'zaki ijodi ohanglarini ifodalasa, Zulfiya sheriyatida hijron motivlari tasvir etila boshlaydi. Urush davri sheriyatiga xos xususiyatlardan biri ballada yetakchi janrlardan biriga aylanishidir. H.Olimjonning «Jangchi Tursun», M.Shayxzodaning «Kapitan Gastello», G'.G'ulomning «Suv va nur» kabi balladalarida vatanparvarlik g'oyalari ustivorlik qiladi. Bu davrda yaratilgan hikoyalarda urush mavzusi xalqimizning fidokorona mehnati bilan tasvir etilsa, qissa va romanlar bevosita harbiy mavzuni aks ettirishi bilan xarakterlidir. Shu jihatdan A.Qahhorning «Asror bobo», «Kampirlar sim qoqdi», S.Ahmadning «Mastonbibi» kabi hikoyalari, A.Qahhorning «Oltin yulduz» qissasi, Oybekning «Quyosh qoraymas» romanlari alohida ahamiyat kasb etadi. Bu asarlarning barchasida xalqimizning o'ziga xos ruhiyati, vatanparvarligi nozik detallar orqali ifodlanadi. Shu davrda urush mavzusini aks ettiruvchi «Ona» (Mirtemir va Smirnov), «O'zbekiston qilichi» (N.Pogodin, H.Olimjon, Uyg'un, S.Abdulla), «Qasos» (Tuyg'un, A.Umariy), kabi dramatik asarlar yaratilgan bo'lsa-da, bular badiiy mukammal bo'lmagani bois tez unutildi. Urush davrida tarixiy mavzularda yaratilgan dramatik dostonlar alohida ahamiyatga egadir. Bu asarlarda bosqinchilarga qarshi mardonovor kurash olib borgan xalq qahramonlarining siymolari yaratildi. Oybekning «Mahmud Tarobiy», H.Olijonning «Muqanna», M.Shayxzodaning «Jaloliddin», Uyg'un va I.Sultonning «Alisher Navoiy» kabi asarlari shular jumlasidandir. Xulosa qilib aytganda, urush davri adabiyoti XX asr o'zbek adabiyoti tarixida o'ziga xos alohida sahifani egallashi bilan xarakterlidir. Urushdan so'nggi dastlabki paytlarda xalqimiz oldida turgan asosiy vazifalrdan biri urush davri asoratlarini bartaraf etishdan iborat bo'ldi. Bu davr ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayotida urush davridagi nisbiy erkinlik barham ...