Qotilning tug'ilishidan sarobga (Abdulla Qahhor)

qotilning tug'ilishidan sarobga Abdulla Qahhorning ilk to'plamlaridagi «Boshsiz odam»dan tashqari keyingi kitoblariga kiritilmagan un bir hikoyasining ayrimlari uzining mavzusi, muammosi, yaratilgan kaxramonining original qiyofasi bilan yozuvchining kelgusidagi bapzi asarlari uchun «xamirturush» bo'lib xizmat kildi. Sinchkov adib bu hikoyalarining kuplarida ajoyib xalq iboralarini kullagan bo'lib, ularni chikitga chikarmaslikni niyat kildi. Yozuvchining tajribasizligi tufayli ularning ayrimlari hikoyada tasvirlangan xarakter mantikiga mos kelmasa-da, badiiy tasvirga jon kiritadigan darajada obrazli edi. Shuning uchun sanoatkor bunday topilmalarni hikoyalari bilan tashlab yubormay, ulardan keyingi asarlarida unumli foydalanishga harakat kildi. Bundan tashqari adib bapzi hikoyalariga asos qilib olgan badiiy g'oya «uziga bog'liq va bog'liq bo'lmagan sabablarga ko'ra bush,juda bush chikkan»ligi sababli ularni kengrok yoritish maqsadida boshqa janrlarga murojaat kildi. Chunonchi A.Qahhorning «qotilning tug'ilishi» deb nomlangan ilk hikoyalaridan biri uzining mavzusi va ilgari surilgan muhim g'oyasi bilangina emas, balki obrazlar tizimi, syujeti, badiiy nutq shakllari bilan xam adibning keyinchalik yaratilgan «Sarob» romaniga asos bo'lgan deyish mumkin. Ushbu asar A.Qahhorning 80 yilligi munosabati bilan «sharq yulduzi» jurnalida (1987 yil 9-soni) kissa deb eolon kilindi. Biz yozuvchining o'zi ilk to'plamida «hikoya» deb ataganini hisobga olib, shu atama bilan tahlil kilamiz. hikoyaning bosh kaxramoni Sattor uzining hayot yo'li va taqdiri bilan romandagi Saidiyga uxshaydi. Ikkovi xam adashganlar toifasidan. Yozuvchi xar ikkala asarida xam ana shu kaxramonlarni vokealar markaziga olib chikadi va xatti-harakatlari, faoliyatlarini tasvirlash orqali ularni fojiaga olib borgan muhitning illatlarini ochib beradi. Sattor xam, Saidiy xam kimningdir vositachiligida millatchilar guruhiga kirib koladi va kupgina ikkilanishlardan keyin xavfli dushmanga aylanadilar. Sattor aslida «olamning koridan xafa xam, alamzada xam emas, fakat baxt izlab jahongashta bo'lgan yigit. U baxt (esa) Sattor kadam bosgan sayin ufk singari undan uzoqlashadi.» Saidiy xam shunday kismat egasi. Fakat u olamning koridan xafa, alamzada shaxs. Bu illat unda xudbinlikni tugdirgan. 13-14 yoshlarida ishlari yurishmagan otasining o'zini osishi sabablarini u yaxshi biladi va bunga yangi tuzumni aybdor hisoblaydi. Sattor tug'ilgandan buyon betartib hayot kechirgan, «umr buyi maolum tartibda mehnat kilmagan.» mehnatning roxati xam unga begona. Sattor «yakka-tanxo yigit», etimlikda usgan. U ota-ona tarbiyasini emas, kucha tarbiyasini oldi. Juda yoshligidan gulaxlik qilib yurib, yengil-elpi hayot kechirishga urgandi. Bu yerda buladigan kimor o'yinlarida chutal yigib,pesxonasi terlamay pul topishga urgangan. Bu yerdan ketgach,uzoq vaqt gangib,yo'lini topolmay yurdi. «Shu gangish orasida u zavodga xam kirib chikdi.» Ammo zavodning tartibli, intizomli hayoti Sattorni kabul kilolmaganidek, bu «sillik, ravon, gidirsiz zavod hayoti»ni Sattor xam yoktirmaydi. Raximjon xam mudom o'z baxtining orqasidan kuvadi,ammo unga xech kachon etolmaydi. U universitetga xam ilm olish, kelajagini taominlash niyatida kirmagan. ...