Italiya Respublikasi

Italiya Respublikasi Italiya Yevropaning janubidagi davlat.Maydoni 301,2ming km2.Territoriyasi tarkibiga ko'ra 3 qismdan: materik,yarim orol va orollardan (Sisiliya,Sardiniya va bir qancha mayda orollardan) iborat.Quruqlik orqali 4ta davlat bilan chegaradosh.Dengiz chegarasi quruqlik chegarasiga nisbatan 4 barobar uzun.Mamlakat hayotida dengizning roli yuqori, mamlakatning eng ichkarisidagi rayonlari ham sohildan bor-yo'g'i 200-300km narida joylashgan.Mamlakatning O'rta dengiz havzasining markazida ekanligi unga Yaqin Sharq, Shimoliy Afrika va Janubiy Evropaning boshqa mamlakatlari bilan aloqalarini rivojlanishiga qadimdan imkoniyat berib kelgan, hozirda ham muhim rol oynaydi. Shimoliy Italiyaning geografik o'rni Janubiy Italiyaga nisbatan ancha qulay.Chunki u iqtisodiy aloqalarni quruqlikda ham, dengizda ham, havoda ham olib borishi mumkin.Italiyadan transkontinental havo yo'llari o'tadi. Aholisi 57,2mln (2003y.), 59mln kishi (2006y.).Aholisining soni jihatidan xorijiy Evropada Germaniyadan keyin 4-o'rinda turadi.Aholisining 98%i italyanlar.Italiya uchun aholining doimiy emigrasiyasi xarakterli (har yili o'n minglab kishilar ketib turadi).Bunga asosiy sabab dehqonlar turmushining og'irligi, ishsizlik, kam ish haqi, inflyasiY.2-jahon urushiga qadar immigrasiya o'chog'i okean orti bo'lsa, urushdan keyin Fransiya va Germaniya bo'lib qoldi.Italiyada tug'ilish koeffisenti 9%0, o'lim 10%0.1ayolga 1,2 bola to'g'ri keladi.15yoshgacha bo'lganlar salmog'i 14%, 64 yoshdan yuqori bo'lganlar salmog'i 19%.O'rtacha umr 77-83 yosh.YAMD 24530 dollar (2001y.). Italiya Evropadagi aholisi eng zich mamlakatlardan biri (1km2ga 193 kishi).Urbanizasiya jarayoni jadal o'smoqda, hozirda urbanizasiya darajasi 68% ni tashkil etadi.Shahar aholisining asosiy qismi Shimoliy Italiyada yashaydi. Yirik shaharlari: Milan-1,3, Rim-2,6, Neapol-1,0, Turin, Palermo, Genuya (1995y). Italiya dunyodagi 1-Respublika bo'lib, 20 oblastdan tashkil topgan.Italiya-parlamentar Respublika.Davlat boshlig'i prezident bo'lib, uning vakolat muddati 7yil.Qonun chiqaruvchilik hokimiyati deputatlar palatasi bilan senatdan iborat. Italiya ekonomikasiga AQSH, Germaniya va Shveysariya kapitalining ta'siri kuchli. Xo'jalikning joylashuvidagi xarakterli xususiyat Shimoliy Italiya bilan Janubiy Italiya o'rtasida keskin territorial farqning mavjudligidir.Shimoliy Italiya iqtisodiy jihatdan yuqori darajada rivojlangan.Janubiy Italiya-mamlakat hududining 40%i, aholisining 35%ini egallasada, uning faqat 18%igina sanoatda banddir.Bu yerda aholi jon boshiga to'g'ri keluvchi IYAM mamlakat Shimoliga nisbatan 2 marta kam.Aholi juda siyrak.Davlat Janub iqtisodiyotini tiklashga qaratilgan regional siyosat olib bormoqda. Italiya 1957 yildan EIHga va 1949 yildan NATOga a'zo.Siyosiy partiyalari: 1.Xristian demokratik partiyasi (XDP) (1943y). 2.Italiya Respublikachilar partiyasi (IRP) 1832yil tashkil topgan. 3.Italiya sosial-demokratik partiyasi (ISDP) 1947 yil tashkil topgan. 4.Italiya liberallar partiyasi 1845 yil tashkil topgan. 5.Italiya kommunistik partiyasi 1921 yil tashkil topgan. Italiya foydali qazilmalarning asosiy turlari-ko'mir, neft, temir rudasi bilan yomon ta'minlangan.Tabiiy gaz, boksit, qo'rg'oshin, oltingugurt, simob, rux, marmar zapaslari bor.Italiya Yevropamamlakatlari ichida gidro va geotermal energiya resurslarining ko'pligi jihatidan ajralib turadi. Mamlakat energetikasi chet el neft, koks, ko'mir, tabiiy gaziga tayanadi.Elektr energiyasi ishlab chiqarishda IESlar 1-o'rinni egallasada, Alp tog' etaklarida GESlarning salmog'i katta.Markaziy Italiyada geotermik elektr stansiyalari ...