La-mansh bo'g'ozining bo'r jinslaridan tuzilgan qirg'og'i

La-mansh bo'g'ozining bo'r jinslaridan tuzilgan qirg'og'i.La-mansh bo'g'ozining bo'r jinslaridan tuzilgan qirg'og'i Yarimorolning chekka shimolida tog'lar Finmarken yassitog'ligi bilan tugaydi; bu yassitog'likning tik chekkalari keng shimoliy fordlarga jarlik hosil qilib tushadi. Finmarkenning eng baland joylari 100 m dan oshadi, biroq o'rtacha balandligi atigi 300-400 m. Skandinaviya tog'lari g'arbda deyarli hamma joyda, okean sohiliga juda yaqinlashib keladi, biroq ularning tik yonbag'ri bilan dengiz orasida Har doim pastak yassi pasttekislikdan iborat sohil bo'yi tekisliklari cho'zilib ketgan. Bu tekisliklarning balandligi bir necha o'n metrga to'g'ri keladi, xolos. Strennflet deb ataladigan bu tekisliklar sohilning nisbatan yaqinida ko'tarilishi natijasida hosil bo'lgan. Strennflet materikdan yaqinda ajralib chiqqan bazi orollarda ham bor. Fennoskandiya g'arbiy sohilining kuchli parchalanib ketganligi yosh tektonik harakatlar va to'rtlamchi davr muzliklari ta'siri natijasidir. Tog'larning g'arbiy yonbag'irlarini bo'lib qo'ygan yer yoriqlari bo'ylab daryo vodiylari o'tgan. Antropogen davrida bu vodiylardan muzliklar tushib kelgan; bu muzliklar vodiylarni yana o'yib, ular uchun xarakterli bo'lgan trog shaklini olgan. Skandinaviya tog'larining qirg'oq zonasidagi muzliklar erib ketgach, bu zona cho'ka boshlagan va vodiylar suv tagida qolib ketgan. Shunday qilib, Skandinaviya yarimoroliga xos qo'ltiq shakllari: tor, uzun, egri-bugri, etak qismi zinapoyasimon fordlar paydo bo'lgan. Eng katta va xushmanzara fordlar g'arbiy sohilning janubiy qismidadir; bular Sogneford (uzunligi 220 km), Xardanger-ford (185 km) Tronxeyms-ford (180 km) va boshqalar. Janubiy sohilga o'yib kirgan Osloford qo'ltig'i faqat eng yuqori qismidagina morfologik jihatdan tipik ford bo'lib, uning quyi qismi keng tektonik botiq o'rnida paydo bo'lgan keng va nisbatan sayoz qo'ltiqdan iboratdir. Ford yonbag'irlari odatda tik bo'ladi va bazan suvga deyarli tik jarlik hosil qilib tushib keladi. Fordlar yuqori qismlarida juda tor bo'lib, daradan oqib o'tuvchi egri-bugri. daryoga o'xshaydi. Tog'likning tik yonbag'ridan bazan bir necha yuz metr balanddan fordlarga sharsharalar tushib keladi. Norvegiyaning fordli sohili Yevropaning eng xushmanzara joylaridan biridir. Skandinaviya tog'larining sharqiy yonbag'ri tobora pasaya borib, balandligi 400-600 m li Norland kristalli ilatosiga o'tib boradi; bu plato Skandinaviya yarimorolining sharqiy qismini egallaydi. Norland platosi Botnik qo'ltig'i sohiliga zinapoyasimon tushib keladi. Biroq undan sharqqa trmon kristalli jinslar yuzasi yana balandlashib, Finlyandiya tekisliklarini hosil qiladi; bu tekisliklar rglefi va geologik tuzilishi xususiyatlariga ko'ra Norland platosiga o'xshaydi. Relef xususiyatlaridagi o'xshashlik sharqqa tomon davom etib, Sovet Ittifoqi doirasida ham kuzatiladi. Baltika qalqonining kristalli tekisligi janubga tomon pasaya borib, Baltika dengizi suvlari ost.iga tushib ketadi; Baltika dengnzi Fennoskandiya bilan undan janubga joylashgan o'lkalar orasidagi yaqqol ifodalangan chegaradir. Biroq, agar Finlyandiyada Baltika kristalli qalqonining janubiy yonbag'rini Fin qo'ltig'ining shimoliy qirg'og'i aniq chegaralab turgan bo'lsa, Skandinaviya yarimorolida, Shvetsiya doirasida esa uning janubiy yonbag'ri relefi ...