Yevropaning tabiat zonalari

Yevropaning tabiat zonalari Reja : 1. Arktika va subarktika mintaqasi geografik zonalari. 3. Mo'tadil mintaqa geografik zonalari. 4. Subtropik mintaqa geografik zonalari. Arktika va subarktika mintaqalarida Yevropaning kichik bir qismi joylashgan. Arktika mintaqasida Svalbard (Shpitsbergen) arxipelagi, subarktika mintaqasida Islandiya, Yan-Mayen va Skandinaviyaning shimolidagi qirg'oqqa yaqin qator orollar bor. Arktika mintaqasida Arktika muz va toshloq sahrolar landshaftlari mavjud. Arktika sahrolari zonasi iqlimining eng muhim xususiyati radiatsiya balansining kichikligi. Radiatsiyaning balansi deyarli hech qayerda yiliga 10-20 kkalsm2 dan oshmaydi. Havoning o'rtacha yillik haroratsi 00S dan past. Qutb tuni 120 kunga yaqin davom etadi. Yillik (faqat 3-4 oy davomida) o'rtacha harorat 00S dan yuqori bo'ladi, biroq bu ham ko'p hollarda 50S dan oshmaydi. Yoz oylarida haroratning past bo'lishi, qisman, issiqlikning muz ham qorni eritishga sarf bo'lishi bilan bog'liqdir. Svalbard iqlimi ancha qattiq bo'lishiga qaramay, Osiyo va shimoliy Amerikadagi bu zonaning ba'zi bir boshqa qismlariga qaraganda iliqroq. Bu yerda qishda iliq Shpitsbergen oqimi hamda kuchli siklon faoliyati ta'sir ko'rsatadi. Siklonlar vaqtida yer yuzasida janubiy hamda janubiy-g'arbiy shamollar hukmron bo'ladi. Bug'lanish nihoyatda kam. Shu sababli yog'in u qadar ko'p yog'masa ham (yiliga 300-250 mm) yog'in miqdori bug'lanishdan ko'ra ko'proqdir. Bu hol zonada ko'pincha harorat manfiy bo'lganligidan qor va muz to'planishiga olib keladi. Svalbardning taxminan 90% maydoni muz bilan qoplangan. Svalbardning muz bilan qoplangan yerlarida toshlarga yopishgan lishaynik hamda moxdan iborat juda siyrak o'simliklar bilan qoplangan. Arktika toshloq sahrolari landshaftlari hukmrondir. Mayda jinslar to'planishi uchun sharoit qulay bo'lgan joylarda asosan driada (kaklik o'ti), toshyorar, ayiqtovon, qizg'aldoq va boshqa o'simliklardan iborat o't va buta formatsiyalari tarqalgan. Hayvonot dunyosining turlari ham kam: mayda kemiruvchilar, qutb tulkisi (pesets), oq ayiq, shimol bug'usi uchraydi. Faqat qushlar ko'p. Qushlardan ko'plari - chistik, kayra, chayka-moyevka, gaga va boshqalar subarktika mintaqasi zonalari uchun ham xarakterlidir. Subarktika mintaqasining G'arbiy Yevropaqismida tundra landshaft zonasi joylashgan. Yevrosiyo tundra zonasining boshqa qismlaridan farq qilib, g'arbiy Yevropaqismiga Atlantika okeani katta ta'sir etadi va qish u qadar qattiq bo'lmay, iliq kunlar bo'lib yoz oylarining o'rtacha harorati past bo'lib, 100S dan oshmaydi, shu sababli bu yerda o'rmon yo'q. Vegetatsiya davri qisqaligidan gulli o'simliklar orasida ko'p yilliklar va doimiy yashil butalar keng tarqalgan. Butalar pakana bo'ladi, yer bag'irlab o'sadiganlari ko'p uchraydi. Bunday shakl o'simliklarning havoning yer yuzasiga yaqin qatlamidan issiqlik olishga imkon beradi. Mox va lishayniklar o'simliklar orasida asosiy fonni tashkil qiladi. Og'ir gil tuproqli yassi yerlar asosan moxlar, qum tuproqli va toshloq tuproqli tepaliklar lishayniklar bilan qoplangan. Lishayniklar yagel bilan tundrani hosil qiladi, bunday tundrada asosan bug'u moxi, ...