Diazo va azobirikmalar

Organik kimyo Mavzu: Diazo- va azobirikmalar Reja: Diazobirikmalar-molekulasi tarkibida 2 ta azot tutgan va ularning biri ammoniy azoti bo'lgan birikmalardir. Alifatik diazobirikmalar ikki xil ko'rinishda bo'lishi mumkin: 1) diazoniy tuzlari, 2) diazoalkanlar. Diazoniy tuzlari juda barqaror tuzlardir, chunki ammoniy azotidagi musbat zaryadning qarorliligini oshiruvchi omil yo'q: Diazoniy tuziga nisbatan diazometan qaror-liroq, chunki u birinchidan, ichki tuz, ikkin-chidan manfiy zaryadlangan azot elektronlari yoki manfiy zaryadlangan uglerod elektronlari mezomeriya tufayli tutashadi. Yuqoridagi sxe-mada diazoniy tuzida diazometanning tuzilishi keltirilgan. Diazoalkanlar chiziqli tuzilishga ega. M-n, diazometanning tuzilishi quyidagicha: SN2 NQ N-. Diazometan quyidagicha mezomer ko'rinishda ham bo'lishi mumkin: U chiziqli molekula bo'lib, deyarli qutbsiz va beqaror moddadir. Diazometan quyidagi usul-lar bilan olinadi: CH3-NH2 + HONO CH2қN+қN- + 2Н2О CH3-NH-CONH2 +HNO2 + Н2О  CH2қN+қN- +NH3 +CO2 CH3-NH-COOC2H5 +HNO2 + Н2О  CH2қN+қN-+CO2+C2H5OH Amalda keyingi ikki usul qo'llaniladi. Ma'lumki birinchi reaksiya natijasida spirt hosil bo'ladi va azot ajralib chiqadi. Aslida bu reaksiya quyidagi bosqichlar orqali boradi: CH3NH2.HCl +HONOCH3-NNCl-+2H2O CH3-N+N +Н2О CH3OH+N2+H+ CH3-N+NCH2N+N  CH2қN+қN-+H+ Hosil bo'lgan metildiazoniy kationi beqaror bo'lgani uchun spirt hosil bo'ladi. Diazometanning qarorligini oshirish uchun CH2 guruhidagi vodorod atomlari elektronoak-septor guruhlarga almashinishi kerak. M-n, glitsinning etil efiridan, 2,2.2-triftoreti-lamindan hosil bo'lgan diazo-birikmalar shular jumlasidandir: N-N+CH-COOC2H5 N-N+CH-CF3 Diazometanning o'zi alkilaminlardan olinishi zarur bo'lganda avval alkilamin atsillanadi, olingan mahsulot diazotirlanadi, keyin atsil guruhi ishqor bilan gidroliz qilib chiqarib yuboriladi. Buni quyidagi sxema bilan ko'rsatish mumkin: Diazometan sariq-yashil, zaharli gaz. Reaksi-yaga kirishish qobiliyati yuqori. Kislotalar, spirtlar, fenollar, al'degidlar bilan oson reak-siyaga kirishadi. Ishqorlar ta'siriga chidamli. Diazometan ta'sirida karbon kislotalardan efir olish karbon kislotalarning metil efirini olish-ning eng oson usuli hisoblanadi. Quyida diazo-metanning ba'zi reaksiyalari keltirilgan: Agar atsillash reaksiyasida diazometan ortiq-cha olinsa, metilen guruhidagi vodorod atsil guruhga almashinadi, ajralib chiqqan vodorod xlorid ortiqcha diazometan bilan metil xlorid hosil qiladi: Shunday qilib, diazometandan diazoketon oli-nadi. Bu reaksiya diazometan molekulasidagi vodorodlar harakatchan ekanini ko'rsatadi. Bu diazometanning metalli hosilalarining olinishi bilan ham isbotlanadi: Diazometan fotokimyoviy parchalanishga uch-ratilsa, polimerlanadi: Shmits diazometanning izomeri-siklik diazo-metanning sintezini amalga oshirdi: E'tiboringiz uchun raxmat! ...