Elektrolitik dissotsiatsiyalanish nazariyasi

9-sinf Kimyo fani darsligi asosida 6-mavzu Elektrolitik dissotsiatsiyalanish nazariyasi Eritmalari yoki suyuqlanmalari elektr tokini o'tkazadigan moddalar elektrolitlar deb ataladi Eritmalari yoki suyuqlanmalari elektr tokini o'tkazmaydigan moddalar elektrolitmaslar deb ataladi. XIX asrda kashf etilgan eritmalar nazariyalari (D.I.Mendeleyevning gidratlar va S.Arreniusning ionlanish nazariyalari) bir qarashda qarama-qarshi ma'noga egadek ko'ringan edi. D.I.Mendeleyevning gidratlar nazariyasi ishqor, kislota va tuzlar eritmalarining elektr o'tkazuvchanligini tushuntirib bera olmagan bo'lsa, S.Arreniusning ionlanish nazariyasi elektrolitlarning eritmalarda ionlarga ajralish hodisasini to'liq izohlab bera olmasdi. Birinchi marta bu ikki nazariyani elektrolitik dissotsiatsiyalanish nazariyasi shaklida birlashtirishni rus olimi I.A.Kablukov taklif etdi. Elektrolitik dissotsiatsiyalanish nazariyasiga ko'ra elektrolitning qutbli erituvchida erishida elektrolitning erituvchining qutbli molekulalari bilan o'zaro ta'sirlashuvi ro'y beradi. Elektrolitlar ion yoki qutbli kovalent bog'li birikmalardir. Dissotsiatsiyalanish jarayonida ionlar gidratlangan holatga o'tadi. Odatda, erituvchi molekulalari elektrolitlarning kimyoviy reaksiyalarida ishtirok etmaydi, shuning uchun kimyoviy reaksiya tenglamalarini tuzishda ular hisobga olinmaydi. Elektrolitmaslar qutbsiz yoki kuchsiz qutbli kovalent bog'li birikmalar bo'lib, erituvchi ta'sirida ionlanmaydi va shuning uchun ularning eritmalari elektr tokini o'tkazmaydi. Elektrolit suv yoki boshqa qutbli erituvchi ta'sirida eriganda hamda yuqori harorat ta'sirida suyuqlanganda, uning ionlarga ajralish hodisasi elektrolitik dissotsiatsiyalanish deb ataladi. Har bir elektrolit musbat va manfiy zaryadli ionlar hosil qiladi va bu ionlar neytral atom yoki molekuladan elektr zaryadi va boshqa xossalari bilan farq qiladi. Eritmada ionlar tartibsiz harakat qiladi, lekin elektr toki o'tkazilganda manfiy zaryadlangan ionlar elektrod-anodga, musbat zaryadlangan ionlar elektrod-katodga tomon harakat qiladi. Elektrolitik dissotsiatsiyalanish - qaytar jarayon bo'lib, kation va anionlar eritmada uchrashganda yana bir-biriga tortiladi va molekula hosil qiladi. Ion va molekulalar eritmada dinamik (harakatdagi) muvozanatda bo'ladi. Shuning uchun elektrolitik dissotsiatsiyalanish tenglamalariga qaytarlik belgisi qo'yiladi: NaCl ←→ Na++Cl- KOH ←→ K++OH- HNO3 ←→ H++NO-3 Ma'lum haroratda dissotsiatsiyalangan molekulalar sonining erigan moddaning dastlabki molekulalari soniga nisbati elektrolitning dissotsiatsiyalanish darajasi (α) deb ataladi. 8-sinf Kimyo fani darsligi asosida 25-mavzu Elektrolitik dissotsiatsiyalanish nazariyasi Reja: Elektrolitik dissotsiatsiyalanish Vodorod va metallar Gidroksoniy ioni suv va vodorod 1887- yilda shved olimi Svante Arrenius o'zining elektrolitik dissotsiatsiyalanish nazariyasida ilmiy ishlar olib brogan. Svante Arrenius Elektrolitlar (tuzlar, kislotalar hamda ishqorlar) - suvda eritilganda yoki suyuqlantirilganda ionlarga ajraladi: KCl K+ + Cl- yoki NaOH Na+ + OH - Ionlar musbat zaryadlangan (kationlar) yoki manfiy zaryadlangan (anionlar) zarralardir. Kation Anion Ular bitta atomdan yoki bir necha atomdan iborat atomlar guruhi bo'lishi mumkin. Ammo atomlar bilan ionlar bir-biridan keskin farq qiladi. Masalan, natriy o'yuvchi xossaga ega bo'lib, kuchli qaytaruvchi, xlor esa kuchli zahar bo'lib, oksidlovchidir. Ion bog'lanishli birikmalarning suvda eritilganda ionlarga ajralishiga dissotsiatsiya deyiladi. Ma'lumki, osh tuzi qattiq holatda elektr ...