Aniq integralni taqribiy hisoblash. Xosmas integrallar

Aniq integralni taqribiy hisoblash. Xosmas integrallar Reja: 1. Trapetsiyalar formulasi. 2. Simpson formulasi. 3. Xosmas integrallar. Xosmas integral, cheksiz oraliq bo'yicha integral, xosmas integral yaqinlashuvchi, xosmas integrpl uzoqlashuvchi,chegaralanmagan funksiyaningchekli oraliq bo'yicha xosmas integrali. Tayanch ibora va tushunchalar Taqribiy hisoblash, trapetsiyalar formulasi, Simpson formulasi, hisoblash xatosi, parabolik trapetsiya, xosmas integral, cheksiz oraliq bo'yicha integral, xosmas integral yaqinlashuvchi, xosmas integrpl uzoqlashuvchi,chegaralanmagan funksiyaning chekli oraliq bo'yicha xosmas integrali. Hisoblash amaliyotida ko'pincha boshlang'ich funksiyalari elementar bo'lmagan, yani chekli ko'rinishda ifodalab bo'lmaydigan funksiyalardan olingan integrallar bilan, shuningdek, jadval yoki grafik usulda berilgan funksiyalardan olingan integrallar bilan ish ko'rishga to'g'ri keladi. Bunday hollarda Nyuton - Leybnits formulasini qo'llab bo'lmaydi va integral taqribiy usullar yordamida hisoblanadi. Hisoblash mashinalarining jadal taraqqiy etib borishi natijasida aniq integrallarni hisoblashning taqribiy usullari keng tatbiq qilinmoqda. Integral ostidagi funksiya elementar boshlang'ich funksiyaga ega bo'lsada, biroq, uni Nyuton - Leybnits formulasi bo'yicha hisoblash murakkab va katta hajmdagi hisoblash ishlarini talab etadigan hollarda ham taqribiy hisoblash usullari afzal bo'ladi. Aniq integralni taqribiy hisoblashning bir necha usullari mavjud bo'lib ulardan ko'proq ishlatiladiganlari trapetsiyalar va Simpson usullaridir. 1. Trapetsiyalar formulasi Trapetsiyalar formulasi aniq integralni hisoblash talab etilsin funksiya kesmada uzluksiz kesmani nuqtalar orqali ta teng qismiy kesmalarga ajratamiz. Funksiyaning nuqtalaridagi qiymatlarini hisoblaymiz qismiy kesmalarning uzunligi kattalik integrallash qadami deyiladi. Bo'linish nuqtalaridan ordinatlarni o'tkazamiz. Ordinatlar oxirlarini to'g'ri chiziqlar bilan tutashtirib trapetsiyalar hosil qilamiz. Aniq integralning taqribiy qiymati uchun, hosil bo'lgan trapetsiyalar yuzlarining yig'indisini olamiz. Bu holda Shunday qilib, natijada formulani olamiz. (1) formulaga trapetsiyalar formulasi deb ataladi. Bu formulada egri chiziqli trapetsiyalarning yuzlarini to'g'ri chiziqli trapetsiyalar yuzlari bilan taqriban almashtirdik. o'sib borishi bilan to'g'ri chiziqli trapetsiyalarning yuzi egri chiziqli trapetsiyalar yuzlariga cheksiz yaqinlashib boradi. Bu taqribiy hisoblashda yo'l qo'yilgan absolyut xato . ifodadan katta emasligini ko'rsatish mumkin, bunda ning kesmadagi eng katta qiymati. 2. Simpson formulasi. kesmani ta juft miqdordagi teng qismlarga bo'lamiz. Uchta nuqtalar olib ulardan parabola o'tkazamiz. Bu parabola bilan funksiyaning kesmadagi grafigini almashtiramiz. Xuddi shunga o'xshash funksiyaning grafigini va boshqa kesmalarda ham almashtiramiz. Shunday qilib, bu usulda berilgan egri chiziq bilan chegaralangan trapetsiyaning yuzini kesmalarda parabolalar bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiyalar yuzlarining yig'indisi bilan almashtiriladi. Bunday egri chiziqli trapetsiya parabolik trapetsiya deyiladi. Parabolik trapetsiyalar yuzlarini qo'shib, Bu formula Simpson (parabolalar) formulasi deyiladi. Simpson formulasining absolyut xatosi dan katta bo'lmaydi, bunda funksiyaning kesmadagi eng katta qiymati. Xatolarni baholash ifodalaridan malumki kattalik kattalikka nisbatan tezroq o'sgani uchun Simpson formulasining xatoligi trapetsiyalar formulasi xatosiga nisbatan ancha tez kamayadi. 1-misol. aniq integral trapetsiyalar va Simpson formulalaridan foydalanib taqribiy ...