O'zbek tilshunosligi - Ona tili

Tilshunoslik haqida umumiy ma'lumot 6 
1-§ Tilshunoslik fani haqida ma'lumot 6 
2-§ Til ijtimoiy hodisadir 6 
3-§ Tilning tuzilishi 7 
4-§ Til – taraqqiy qilib, o'zgarib boruvchi hodisa 7 
5-§ Milliy til va uning tarkibiy qismlari 8 
6-§ Tillarning tasnifi 10 
7-§ Tillarning geneologik tasnifi 11 
8-§ Tillarning morfologik tasnifi 12 
FONETIKA 16 
1-§ Fonetika va fonologiya haqida umumiy ma'lumot 16 
2-§ Tovush va fonema 17 
3-§ Fonetik akustika 18 
4-§ Nutq tovushlarining artikulyatsiyasi 18 
5-§ O'zbek tilining fonetik vositalari 19 
6-§ Nutq tovushlarining tasnifi 21 
7-§ Unli tovushlar va ularning tasnifi 22 
8-§ Ayrim unli tovushlar tavsifi 23 
9-§ Undosh tovushlar va ularning tasnifi 23 
10-§ Undosh tovushlar tavsifi 24 
11-§ Til undoshlari 28 
12-§ Qo'sh tovushlar va ularning qo'llanilishi 30
13-§ Nutqning asosiy fonetik birliklari 30 
14-§ Urg'u 32 
15-§ Nutq tovushlarining o'zgarishi 34 
16-§ Til va yozuv 37 
17-§ Kirill grafikasi asosidagi o'zbek yozuvi 38 
18-§ Hozirgi yozuv va uni ifoda etuvchi vositalar 39 
19-§ Orfografiya (imlo) 40 
LEKSIKOLOGIYA 48 
1-§ Leksikologiya haqida umumiy ma'lumot 48 
2-§ So'zning leksik va grammatik ma'nolari 49 
3 -§ Bir ma'noli va ko'p ma'noli so'zlar 50 
4 -§ So'zlarning shakl va ma'no munosabatiga ko'ra turlari 52 
5 -§ O'zbek tilining lug'at tarkibi 54 
6 -§ O'zbek tili leksikasida o'z va o'zlashgan qatlam 56 
7 -§ O'zbek tili leksikasining ishlatilish doirasi 58 
8 -§ Tarixiy jihatdan o'zbek tili leksikasi 60 
9 -§ O'zbek tili leksikasining boyish manbalari 62 
10-§ Frazeologiya 63 
291
11-§ Leksikografiya 64 
SO'Z YASALISHI 68 
GRAMMATIKA 70 
1-§ Grammatika haqida umumiy ma'lumot 70 
2-§ So'z shakl va grammatik ma'no 70 
3-§ Grammatik ma'noni ifodalash vosita va usullari 71 
4-§ So'zning grammatik shakli 71 
5-§ Grammatik kategoriya 73 
6-§ So'z turkumlari 73 
OT 78 
1-§ Otning leksik-grammatik xususiyatlari 78 
2-§ Otlarning ma'no turlari 79 
3-§ Otlarda son kategoriyasi 81 
4-§ Otlarda egalik kategoriyasi 82 
5-§ Otlarda kelishik kategoriyasi 84 
6-§ Otlarning yasalishi 89 
7-§ Otlarda modal shakl yasalishi 93 
8-§ Otlarning tuzilish jihatdan turlari 94 
SIFAT 99 
1-§ Sifatning leksik-grammatik xususiyatlari 99
2-§ Sifat darajalari 100 
3-§ Ozaytirma va kuchaytirma sifatlar 100 
4-§ Sifatlarning otlashishi 102 
5-§ Sifatlarning yasalishi 102 
6-§ Sifatlarning tuzilish turlari 105 
SON 109 
1-§ Sonning leksik-grammatik xususiyatlari 109 
2-§ Sonning ma'no turlari 111 
3-§ Bir sonining o'ziga xos grammatik xususiyatlari 114 
4-§ Sonlarning otlashishi 115 
5-§ Sonlarning tuzilish jihatdan turlari 115 
O L M O S H 119 
1-§ Olmoshning ta'rifi va leksik-grammatik xususiyatlari 119 
2-§ Olmoshlarning ma'no turlari 119 
3-§ Boshqa turkumga oid so'zlarning olmoshga ko'chishi 122 
4-§ Olmoshlarning tuzilish turlari 122 
FE'L 126 
1-§ Fe'lning leksik-grammatik xususiyatlari 126
2-§ O'timli va o'timsiz fe'llar 127 
3-§ Bo'lishli va bo'lishsiz fe'llar 128 
4-§ Fe'l nisbatlari 130 
5-§ Fe'lning vazifadosh shakllari 132 
6-§ Fe'llarning tuslanishi(shaxs-son kategoriyasi) 139 
7-§ Fe'l zamonlari 141 
8-§ Fe'l mayllari 147 
292
9-§ Fe'llarning yasalishi 148 
10-§ Fe'lning modal ma'no ifodalovchi shakllari 150 
11-§ To'liqsiz fe'llar 151 
RAVISH 155 
1-§ Ravishning leksik-grammatik xususiyatlari 155 
2-§ Ravishlarning ma'no turlari 157 
3-§ Ravishlarning yasalishi 158 
4-§ Ravishlarning tuzilishi jihatdan turlari 160 
YORDAMCHI SO'Z TURKUMLARI 163 
1-§ Ko'makchi haqida ma'lumot 163 
2-§ Bog'lovchi 164 
2-§ Yuklama 167 
ALOHIDA OLINGAN SO'ZLAR GURUHI 172 
1-§ Modal so'zlar 172 
2-§ Undov so'zlar haqida ma'lumot 173 
3-§ Taqlid so'zlar 174 
SINTAKSIS 178 
1-§ Sintaksis haqida umumiy ma'lumot 178 
2-§ Sintaktik aloqa turlari 178 
3-§ Boshqaruv 179 
4-§ Bitishuv 179 
5-§ Moslashuv (muvofiqlashuv) 180 
6-§ So'zlarning o'zaro sintaktik munosabatga kirishuvi 180 
7-§ So'z birikmasi 181 
8-§ So'z birikmalarining tasnifi 182 
GAP 183 
1-§ Gap va uning belgilari 183 
2-§ Gapning turlari 184 
3-§ Gapning ifoda maqsadiga ko'ra turlari 185 
4-§ Gapning emotsionallikka ko'ra turlari 187 
GAPLARNING TUZILISHIGA KO'RA TURLARI 190 
1-§ Sodda gap turlari 190 
2-§ Ikki bosh bo'lakli gapning tuzilishi 191 
3-§ Bir bosh bo'lakli gaplar 192 
GAP BO'LAKLARI 198 
1-§ Gap bo'laklari haqida umumiy ma'lumot .198 
2-§ Gapning bosh bo'laklari 199 
3-§ Ega bilan kesimning orasida tirening ishlatilishi 203 
GAPNING IKKINCHI DARAJALI BO'LAKLARI 203 
1-§ Ainqlovchi 203 
2-§ To'ldiruvchi 206 
3-§ Hol 208 
4-§ Gap bo'laklarining joylashish tartibi 211 
GAPNING UYUSHIQ BO'LAKLARI 218 
1-§ Uyushiq bo'laklar haqida umumiy ma'lumot 218 
293
2-§ Uyushiq qator a'zolarining o'zaro aloqaga kirishuvi 219 
3-§ Uyushiq bo'lakli gaplarda umumlashtiruvchi birliklar 220 
GAPNING AJRATILGAN BO'LAKLARI 221 
1-§ Ajratilgan bo'laklar haqida umumiy ma'lumot 221 
2-§ Ajratilgan to'ldiruvchilar 222 
3-§ Ajratilgan aniqlovchilar .222 
4-§ Ajratilgan izohlovchilar 223 
5-§ Ajratilgan hollar 223 
GAP BO'LAKLARI SANALMAYDIGAN BIRLIKLAR 227 
1-§ Undalma 227 
2-§ Kirish so'z va kirish birikma 228 
3-§ Kiritma gap 229 
QO'SHMA GAP 232 
1-§ Qo'shma gap turlari haqida ma'lumot 232 
2-§ Bog'langan qo'shma gap 232 
3-§ Bog'langan qo'shma gapda tinish belgilarining ishlatilishi 234 
4-§ Ergashgan qo'shma gap 234 
5-§ Bog'lovchisiz qo'shma gap 241 
6-§ Bog'lovchisiz qo'shma gapning turlari 242 
7-§ Bog'lovchisiz qo'shma gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi 243 
8-§ Murakkab qo'shma gap haqida ma'lumot 244 
O'ZGALARNING NUTQINI IFODALASH USULLARI 252 
1-§ Ko'chirma gap 252 
2-§ Ko'chirma gapda tinish belgilarining ishlatilishi 252 
3-§ O'zlashtirma gap 253 
4-§ Ko'chirma va unda ishlatiladigan tinish belgilari 254 
5-§ Dialog 254 
USLUBIYAT (STILISTIKA). NUTQ USLUBLARI 257 
1-§ Uslubiyat haqida umumiy ma'lumot 257 
2-§ Nutq uslublari 257 
3-§ Nutq madaniyati haqida 259 
USLUBIYAT TURLARI 262 
1-§ Yozma va og'zaki nutq me'yorlari haqida 262 
2-§ Leksik uslubiyat 262 
3-§ Fonetik uslubiyat 264 
GRAMMATIK USLUBIYAT. MORFOLOGIK USLUBIYAT 264 
1-§ Ot turkumiga xos uslubiy xususiyatlar 264 
2-§ Sifat turkumiga xos uslubiy xususiyatlar 265 
3-§ Olmosh turkumiga xos uslubiy xususiyatlar 265
4-§ Fe'llarga xos uslubiy xususiyatlar 265 
SINTAKTIK USLUBIYAT .266 
1-§ Gap bo'laklarining uslubiy xususiyatlari 266 
2-§ Ayrim gap turlari o'rtasidagi sinonimiya 267 
3-§ Qo'shma gaplarning uslubiy xususiyatlari 267 
4-§ Ko'chirma va o'zlashtirma gaplarning uslubiy xususiyatlari 267 
294
ISHORAT QOIDALARI (PUNKTUATSIYA) 271 
1-§ Nuqta 271 
2-§ So'roq belgisi 271 
3-§ Undov belgisi 272 
4-§ Ko'p nuqta 272 
5-§ Ko'p nuqta, undov, so'roq belgilarning birikkan holda kelishi 272 
6-§ Vergul 273 
7-§ Nuqtali vergul 273 
8-§ Ikki nuqta 274 
9-§ Tire 274 
10-§ Qavs 274 
11-§ Qo'shtirnoq 275